Jaranowo (dawniej jako Jarunowo, Jamowo Minor lub Maior15)

Jaranowo jest jedną z najstarszych wsi szlacheckich w gminie i parafii Bądkowo, ale w początkach jej dziejów istniały dwie wsie: Jaronowo Maior i Jaronowo Minor, czyli Jaranowo Duże i Małe. Wieś należała najpierw do parafii Brześć, potem do parafii wienieckiej, a dopiero od 1843 r. została przeniesiona do będkowskiej. Z Jaranowa, pisanego w średniowieczu jako Jarunowo i Jar- nowo, wywodzi się jeden ze znaczniejszych rodów szlacheckich - Jaranowscy herbu Topór (w dokumentach Jarnowscy lub Jarunowscy), pełniący wiele znaczących stanowisk i urzędów nie tylko w powiecie brzesko - kujawskim ale również w kraju. Po raz pierwszy Jaranowo pojawia się w dokumencie z 13 października 1315 roku. Według dokumentu z 1 czerwca 1366 r., „Hektor sędzia generalny kujawski, dziedzic z Pakości, przyznał Tomaszowi z Pomorzan wieś Jaranowo. ” W księgach sądowych brzesko kujawskich pod datą 15 XII 1411 roku wymieniany jest bliżej nam nieznany Grzymek z Jaranowa. W 1489 r. Jarunowo Maior należało do Jana Jaranowskiego, a w latach 1560- 82 do Sebastiana Jaranowskiego. W 2 połowie XVI w. ich wieś miała 15 Maior oznacza wielki, minor- mały 25 łanów, zaś sąsiedni Jaranówek należący do W. Jaronowskiego- 1 łan.

Według rejestru podymnego w 1634 roku Jarnowo Wielkie należące już do Wysseckich było dużą wsią z 32 dymami (w pięciu działach, czyli należącymi do 5 szlachciców). W 1674 roku według rejestru pogłównego w Jarnowie Wielkim mieszkało 7 szlachciców i 46 plebejuszy, a w Jarnowie Małym (Jaranówku) 2 szlachciców i 10 plebejuszy. W1775 roku, a więc już po I rozbiorze Polski, w Jaranowie Wielkim było 30 dymów, a w Jaranówku 6. W1779 roku Jaranowo Wielkie ze 177 mieszkańcami było własnością Stefana Przyłubskiego, zaś Jaranówek z 59 mieszkańcami Barbary Dąbskiej. W roku 1789 Jaranowo (bez rozdzielenia na Wielkie i Małe!) należało do M. Lubowieckiego. Na mapie K. Pertheesa z 1790 roku widnieje też tylko jako jedna miejscowość- Jamowo. W 2 połowie XIX w. Jaranowo należało już do rodziny Dzierzbickich herbu Topór. Dzierzbiccy wielce zasłużyli się dla regionu i kraju. Józef był oficerem w czasach wojen napoleońskich i Księstwa Warszawskiego, Konstanty sędzią pokoju w Radziejowie, ajego syn Stanisław wybitnym ekonomistą, w 1918 r. został ministrem rolnictwa i wicepremierem w rządzie Kantego.

Ostatnim właścicielem majątku był Kazimierz Dzierzbicki. Majątek ten znajdował się w rękach tej rodziny aż do 1945 roku kiedy został rozparcelowany, a jedyną pozostałością po tej wybitnej rodzinie jest grobowiec rodziny Dzierzbickich na bądkowskim cmentarzu. W1909 r. w Jarano wie, za sprawą działacza ludowego Wojciecha Przekwasa, powstała pierwsza polska szkoła podstawowa. W okresie międzywojennym w Jaranowie bardzo aktywnie działało koło młodzieży wiejskiej „Wici”. Do drugiej wojny światowej była jedna wieś - Jaranowo gromada. Po drugiej wojnie funkcjonowały już dwie nazwy- Jaranowo I i Jaranowo II, zmienione niedawno administracyjnie na Jaranowo i Jaranowo Duże, przy czym ta druga nazwa nawiązuje do nazwy historycznej - Jaranowo Maior. Z Jaranowa wywodzi się wybitny kompozytor Ryszard Kwiatkowski i profesor historii na uniwersytecie opolskim Edward Mendel.

źródło: Józef Nowakowski "Opowieść o jej dawnych i obecnych mieszkańcach oraz o mało znanych miejscach i wydarzeniach" 2018

« wstecz